Somun, cıvatanın bir parçası olup bağlantıda sıkma görevi yapan bir makine elemanıdır. Somunlar, takılacağı cıvatanın ölçülerine göre yapılır. Ancak diş biçimleri kullanma özelliklerine göre çeşitli şekillerde olabilir. Bir cıvatalı bağlantıda sıkma kuvveti cıvatanın baş ve somun vasıtası ile bağlanana parçalara aktarılır. Somun ne kadar çok sıkılırsa cıvata da o nispette diş dibinden uzamaya çalışır. Aynı zamanda somun dişleri de sıyrılmaya zorlanır. Somun parça yüzeyine oturduğu taraftaki dişleri, yani cıvatayı kavrayan dişler daha çok kuvvet taşır. Son dişe doğru bu kuvvet giderek azalır. Bu somunun ilk dişlerinin daha çok zorlandığını gösteriri. Sık sık sökülüp takılan somunlarda ilk dişlerin sıyırma durumuna gelmesi bu ifadeyi kanıtlamaktadır.
Somun Çeşitleri
Altı Köşe Somunlar
Somunların malzemeleri genel olarak cıvatanın malzemesinden biraz düşük dayanımda yapılabilir. Somunların üzerine de cıvatalarda olduğu gibi dayanım değerleri yazılmıştır.
Kubbeli Somunlar
Bir kubbeli somunun bir tarafı kubbe şeklinde kapalıdır. Bunun sebebi cıvatanın dışarıda kalan kısmının darbelere karşı korunmasını sağlamak ve aynı zamanda somuna güzel bir görünüş vermektir.
Tırtıllı Somunlar
Sık sık elle çözülüp sıkılması gereken yerlerde; örneğin kalıp ve aparatlarda tırtıl somunlar kullanılır.
Redüksiyon ( Çap Küçültme ) Somunlar
Redüksiyon somunlar kalın çaplı bir boruyu ince çapa düşürmek için yapılmıştır. Kalın çaplı bir boru somunun vida açılmış tarafına ucu şapkalandırılmış ince çaplı boruda somunun delik tarafına takılır.
Taçlı Somunlar
Cıvatalı bir bağlantının bir maşalı pim ile emniyete alınması istendiği hallerde taşlı somun kullanılır. Somun iyice sıkıldıktan sonra pim yerine sokulur ve dışarıda kalan uçları dışa doğru eğilerek bağlantı tamamlanmış olur.
Kelebek Somunlar
İş kalıpları ve benzeri aparatları pratik olarak elle bağlayıp çözmek için yapılmış somunlardır. Kelebek somunlar sadece elle sıkılıp çözülmeli, hiçbir zaman pense ve benzeri aletlerle sıkılmamalıdır. |